Een weerbare samenleving met een weerbare begroting
In juli van dit jaar heeft uw gemeenteraad via de Perspectiefnota de koers voor de gemeente voor de jaren 2026-2029 op hoofdlijnen vastgesteld. In deze nota zijn de noodzakelijke ombuigmaatregelen in beeld gebracht en is het gelukt om een groot deel van de financiële tekorten (circa € 15 miljoen in 2029) op te lossen.
Nu ligt de Programmabegroting 2026-2029 voor u, de uitwerking van deze Perspectiefnota. Waarin we zien dat de voorgenomen ombuigmaatregelen leiden tot een robuust financieel beeld en dat we beter op de toekomst voorbereid zijn. Echter, de onzekerheid vanuit het Rijk blijft. Daarom doen we ook hier weer de oproep aan het Rijk om zijn verantwoordelijkheid te nemen: wees een betrouwbare partner én laat gemeenten niet in (financiële) onzekerheid. We doen het immers samen en samen staan we aan de lat voor een mooi Nederland.
Het is ons doel dat Ede die aantrekkelijke gemeente in het groen blijft waar inwoners met plezier kunnen wonen, werken én recreëren. Naast een weerbare begroting, heeft Ede in de basis ook een weerbare samenleving. We verwijzen graag nogmaals naar “De Atlas voor Nederlandse gemeenten 2024” waarin wordt bevestigd dat onze sociale cohesie zeer sterk is. Dit uit zich onder andere in veel inwoners die vrijwilligerswerk doen. Ede scoort hoog op de verschillende brede welvaartsaspecten, wat Ede een geliefde plek maakt om te wonen. Daar zijn we trots op en dat willen we koesteren.
Bouwen aan de toekomst
De afgelopen jaren hebben wij ons daar vol voor ingezet. We startten onze bestuursperiode in 2022 en schreven onze plannen op in het Bestuursakkoord ”Samen bouwen aan de toekomst”. We hebben sindsdien al veel bereikt waar we trots op zijn. Zaken waar we vol op hebben ingezet, waar inwoners soms ook hinder van hebben ondervonden, én waar heel Ede en omgeving nu de vruchten van plukt. Denk aan het nieuwe station Ede-Wageningen en de aanleg van het PicoBello pad. Hier zijn hele grote stappen gezet voor de toekomst en specifiek voor de bereikbaarheid van Ede. We denken ook aan onze ondersteuning aan boeren en onze inzet op het stikstofdossier met de wil om te onderzoeken wat wel kan. En hoe we Ede van het stikstofslot afkrijgen, met oog voor een klimaatneutraal Ede en liefde voor onze prachtige natuur.
We benadrukken ook graag alle investeringen in maatregelen en impulsen om de woningbouwproductie te bevorderen, het investeren in preventie, bieden van passende zorg, de ontwikkeling van onze Visie op het Sociaal Domein, nieuwe samenwerkingen die we zijn aangegaan met partners, onze prachtige en goed onderhouden openbare ruimte, onze inzet voor de ondernemers van Ede en het bieden van onderdak aan vluchtelingen. Het is ons gelukt om in moeilijke tijden toch te investeren en verder te bouwen aan een Ede waar het goed wonen, werken en recreëren is.
Groei vanuit onze kracht
Ede is een gemeente die al jaren groeit. Niet omdat groei een doel op zich is, maar groei is de resultante van ons aantrekkelijke gebied. Waar je naast de natuur kunt wonen, je meer huis voor je geld krijgt, grote steden via het spoor makkelijk te bereiken zijn, met goede scholen in een veilige omgeving. Deze aantrekkingskracht betekent meer diversiteit aan inwoners met ook andere collectieve behoeften. Naast noodzakelijke uitbreiding van voorzieningen zijn er ook nieuwe behoeften aan voorzieningen bij gekomen. Dat Ede groeit, is daarmee een gegeven, een kans om Ede nog mooier te maken.
We hebben als samenleving invloed op hoe we die groei vorm willen geven. Onze invalshoek is altijd geweest om dit te doen vanuit onze kracht te doen; de sterke sociale cohesie. Onze economische groei en welvaart moeten gebaseerd zijn op goede zorg voor jong en oud en aandacht en hulp voor hen die niet kunnen. Bestaanszekerheid is voor ons essentieel. Een dak boven je hoofd, meedoen in de samenleving, kansrijk opgroeien en je veilig voelen vormen de basis. Daarom streven we ook nu een flinke woningbouwproductie na. We willen ongelijk investeren voor gelijke kansen. We hebben flinke ambities om de leefbaarheid in Hoogbouw Ede-Zuid te verbeteren en we investeren in onderwijs en onderwijshuisvesting. We blijven veel aandacht hebben voor de jeugdproblematiek en doen er alles aan om de zorg toegankelijk te houden. We geloven in preventie, ondersteuning van kwetsbare groepen en een sociale basis. We bezuinigen op dubbele voorzieningen en inefficiëntie, individuele voorzieningen en bepaalde subsidies. Dit raakt sommige inwoners, bijvoorbeeld via de Wmo.
Verder richten we ons vol op de verdere doorontwikkeling van het Stationskwartier, waar wonen en werken centraal staan en we werken aan de routekaart klimaatneutraal 2050. We zetten ook in op investeringen in maatschappelijke voorzieningen, zoals het Concept Friso, de nieuwbouw van het zwembad Nieuw-Hoekelum en middels deze Programmabegroting in zwembad Vrije Slag in verband met de nieuwe zwemwaterwet. We werken graag samen met onze partners in de Regio Foodvalley, zodat we sterker bij het Rijk en de provincie staan om onze ambities mede te faciliteren door de toekenning van gelden. Naast de vele ontwikkelingen in Ede-stad wordt hard gewerkt aan het realiseren van de gebiedsagenda’s.
We beseffen goed welke zorgen spelen in de samenleving en dat we niet alles kunnen voorkomen en oplossen. Kijk naar de geopolitieke ontwikkelingen en de verandering van ons klimaat. Wel hebben we daarom extra aandacht voor de weerbaarheid van onze inwoners. We brengen in beeld welke acties nodig zijn om inwoners te stimuleren meer vooruit te denken, zodat zij zelf ook beter voorbereid zijn.
In 2026 wordt de Visie Dienstverlening uitgewerkt en blijven we inzetten op verbetering van digitalisering.
Tot slot
Dit is de laatste Programmabegroting binnen onze bestuursperiode. In deze inleiding zijn we al voorzichtig wat gaan terugblikken op dat wat we de afgelopen jaren voor Ede hebben gerealiseerd. Januari 2026 ontvangt uw raad onze volledige terugblik op de afgelopen bestuursperiode, inclusief onze adviezen op hoofdlijnen en dat wat we mee willen geven aan het volgende bestuur.